ละคร ก่อนตะวันแลง

ปี พ.ศ. 2523 งานนมัสการพระธาตุพนม พบทารกเพศหญิงถูกทิ้งไว้ในห่อผ้า พิณ (วรพรต ชะเอม) กับ บัวผัน (นุศรา ประวันณา) สองสามีภรรยาแต่งงานกันมานานไม่มีลูก จึงเก็บเด็กมาเลี้ยง ตั้งชื่อว่า เรณู (สุทธิดา เกษมสันต์ ณ อยุธยา) พอเรณูอายุได้ 1 ขวบ ก็เกิดลูกอิจฉา บัวผันตั้งท้อง คลอดลูกสาวออกมาให้ชื่อว่า ช่อแก้ว (บัณฑิตา ฐานวิเศษ) จากเคยฟูมฟักทะนุถนอมเรณู บัวผันกลับนึกชัง ไม่น่าเก็บเรณูมาเป็นภาระ ครอบครัวก็ฐานะยากจน หากแต่พิณ ผู้เป็นพ่อ รักสงสารเรณูมาก พิณห้ามบัวผันบอกเรณูว่าเป็นลูกที่เก็บมาเลี้ยง 19 ปีต่อมา เรณูกับช่อแก้วเติบโตเป็นสาวสวย ทว่าสองพี่น้องนิสัยต่างกันอย่างสิ้นเชิง เรณูอ่อนหวาน น่ารัก น้ำใจงาม ช่อแก้วเห็นแก่ตัว ร้ายกาจ เอาแต่ใจ ช่อแก้วมักรังแก จิกใช้เรณูเยี่ยงทาส ซึ่งเรณูก็ก้มหน้าอดทน พงษ์ศักดิ์ (จตุรวิทย์ คชน่วม) ปลัดอำเภอหนุ่มรูปหล่อ ถูกย้ายมาอยู่อำเภอเรณูนคร พงษ์ศักดิ์เกิดตกหลุมรักเรณูที่รำในขบวนฟ้อนภูไท งานลมหนาวเรณูนคร โชคชะตาฟ้ากลั่นแกล้งให้ช่อแก้วดันหลงรักพงษ์ศักดิ์ เรณูยอมหลีกทางให้น้องสาว ปลัดพงษ์ศักดิ์ตามตื๊อรักเรณู สร้างความอิจฉาริษยาให้ช่อแก้วมาก คืนหนึ่ง เรณูถูกคนร้ายดักฉุด พงษ์ศักดิ์มาช่วยไว้ได้ คนที่ดักฉุดเรณูก็คือ บุญหลาย (อิทธิกร สาธุธรรม) นักเลงประจำหมู่บ้าน ช่อแก้วสั่งให้บุญหลายที่หลงรักตนจับเรณูไปให้ลูกน้องย่ำยี บุญหลายคาดผ้าขาวม้าปิดบังใบหน้า จึงไม่มีใครรู้ว่าเป็นฝีมือบุญหลาย พงษ์ศักดิ์ห่วงความปลอดภัยเรณูมาก จึงพามาอยู่บ้านพักปลัดอำเภอ ชาวบ้านครหาว่าสองคนได้เสียเป็นสามีภรรยา

งานดอง พงษ์ศักดิ์กับเรณูแต่งงานเพื่อลบคำครหา เหนือสิ่งอื่นใดสองหนุ่มสาวรักกัน ช่อแก้วช้ำรักจะผูกคอตาย บัวผันผู้เป็นแม่มาตัดเชือกได้ทัน ความที่ลูกสาวแท้ๆ เกือบตายเพราะ เรณูลูกชัง บัวผันจึงผิดสัญญาที่ให้ไว้กับสามี ที่จะไม่บอกว่าเก็บเรณูมาเลี้ยง บัวผันด่าทอเรณูรุนแรงว่าเป็นลูกเก็บมาเลี้ยง พิณ ผู้เป็นพ่อยอมรับว่าเป็นความจริง เรณูเสียใจมาก พิณปลอบเรณูว่าอย่าได้โกรธเลยที่แม่ผู้ให้กำเนิดได้ทิ้งไปท่านอาจมีเหตุผล อีกทั้งพิณยังได้มอบของสำคัญให้เรณู เป็นแหวนเงินลงยาที่แม่แท้ๆ ของเรณูทิ้งไว้ในห่อผ้า ตัวแหวนสลักชื่อ ดวงใจ แม่แท้ๆ ของเรณูชื่อ ดวงใจ (ปภัสรา เตชะไพบูลย์) เรณูตามหาผู้หญิงชื่อดวงใจ ที่เอาลูกมาทิ้งในงานพระธาตุพนมเมื่อ 23 ปีก่อน แต่ไม่พบ เรณูไหว้พระธาตุพนม ขอให้ได้เจอแม่ หลังบอกความจริงลูก พิณก็ป่วยตาย เหลือเรณูเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงหาเลี้ยงครอบครัว เรณูทอผ้าไหมขาย ฝีมือทอผ้าจัดว่าละเอียดสวยงาม ผ้าไหมของเรณูมีคนมารับซื้อถึงบ้าน เรณูกับพงษ์ศักดิ์ได้ข่าวดี เรณูตั้งท้อง ช่อแก้วยังตามกลั่นแกล้งเรณู ถีบท้องเรณู หมายให้แท้งลูก ถึงเวลาที่เรณูต้องลุกขึ้นสู้ เรณูสั่งช่อแก้วให้ช่วยปั่นเส้นไหม ไม่งั้นจะไม่ให้เงินใช้ ช่อแก้วถูกบังคับให้ทำงาน ยิ่งเกลียดชังเรณู ช่อแก้วประชดรักผิดหวัง อีกทั้งอยากได้คนหาเลี้ยง จึงยอมแต่งงานกับอ้ายบุญหลาย ชีวิตคู่ของช่อแก้วกับบุญหลายหวานอมขมกลืน บุญหลายรู้ว่าช่อแก้วยังรักปลัดพงษ์ศักดิ์

โจรขโมยควายอาละวาด ปลัดพงษ์ศักดิ์ยิงต่อสู้โจร เกิดพลาดท่า ช่อแก้วตามมาช่วย เอาตัวรับกระสุนแทนพงษ์ศักดิ์ ช่อแก้วรอดตาย หากแต่คนที่ตายทั้งเป็นคือบุญหลาย ภรรยาที่รักยอมเสี่ยงชีวิตช่วยชายอื่น ความแค้นมันสุมอก บุญหลายไปท้าดวลปลัดพงษ์ศักดิ์ยิงปืนหมายให้ตายกันไปข้าง ปลัดพงษ์ศักดิ์ไม่เอาด้วย บุญหลายเล็งปืนไปที่ปลัด พอจะยิงกลับยิงไม่ลง อ้ายบุญหลายมันไม่ใช่ฆาตกรโดยสันดาน ทว่าปืนลั่น ปลัดพงษ์ศักดิ์ตาย บุญหลายกลัวความผิดจึงเอาศพไปทิ้ง หลายวันต่อมาชาวบ้านพบศพ เรณูร้องไห้ปริ่มว่าจะขาดใจ จู่ๆ สามีที่รักตายจาก หลังงานศพ เรณูก็คลอดลูกชาย เรณูตั้งชื่อลูกว่า พนมกร (เกียรติภูมิ บันลือชัยฤทธิ์) ตามชื่อพระธาตุพนม เนื่องด้วยพงษ์ศักดิ์สามีไหว้พระธาตุพนมขอให้ได้ลูกชาย
ทางด้านคดี ตำรวจสันนิษฐานว่าปลัดพงษ์ศักดิ์โดนโจรขโมยควายยิงตาย แต่จับฆาตกรไม่ได้ บุญหลายเอาปืนที่ยิงปลัดพงษ์ศักดิ์ตายไปทิ้งบ่อน้ำบาดาลหลังบ้าน อ้ายบุญหลาย ฆาตกรตัวจริงลอยนวลทางการเอาบ้านพักปลัดอำเภอคืน เรณูจึงหอบลูกวัยแบเบาะกลับมาอยู่บ้านแม่ บัวผันไล่ตะเพิดเรณูออกจากบ้าน เรณูยืนกรานสิทธิ์ตัวเองว่าก่อนตายพ่อจะยกบ้านหลังนี้ให้ เพื่อนบ้านจึงมาช่วยลงแรงปลูกเรือนหลังเล็กให้เรณูอยู่กับลูก เมื่อเป็นแม่คน เรณูก็ยิ่งนึกถึงแม่แท้ๆ ของตัวเอง อยากให้แม่ได้อุ้มหลาน พอได้ยินว่าคนบ้านใดชื่อดวงใจ เรณูก็ดั้นด้นไปหาแม่ดวงใจ ช่อแก้วตั้งท้อง ได้ลูกสาว บุญหลายรักลูกมาก ผิดกับช่อแก้วที่ไม่ชอบลูก เพราะลูกเป็นเหตุให้ช่อแก้วทิ้งบุญหลายไม่ได้ เรณูเวทนาหลานอุ้ม กัลยา (พรชดา วราพชระ) ลูกสาวช่อแก้วมาให้นมแทนแม่ตัวเอง บัวผัน ตกบ่อน้ำบาดาลหลังบ้านตาย ตอนเกิดเหตุไม่มีคนอยู่บ้าน ไม่รู้บัวผันพลัดตกบ่อบาดาลได้อย่างไร ความจริงก็คือ บัวผันบังเอิญเจอปืนบุญหลายที่ทิ้งไว้ในบ่อน้ำ บุญหลายยอมรับว่าทำปืนลั่นใส่ปลัดพงษ์ศักดิ์ตาย บัวผันจะไปบอกตำรวจ บุญหลายไม่ยอมให้ไป เกิดยื้อยุดแย่งปืนกัน ทำให้บัวผันเสียหลักพลัดตกบ่อบาดาล มันเป็นอุบัติเหตุ แต่ด้วยกลัวความผิด บุญหลายจึงไม่บอกใคร ปริศนาการตาย 2 ศพถูกปกปิด รอวันกระชากหน้ากากคนเลว

18 ปีต่อมา ณ กรุงเทพฯ ดวงใจถูกตรวจพบเป็นโรคมะเร็ง มีชีวิตอยู่ได้อีกไม่นาน ดวงใจปรารถนาอยากเจอลูกที่ทิ้งไปเมื่อ 30 ปีก่อน อดีต ในขณะนั้นดวงใจอายุ 19 ปี ท้องไม่มีพ่อ กลัวพ่อแม่จะด่าว่า เลยหนีออกจากบ้านไปคลอดลูกที่ต่างจังหวัด ดวงใจไหว้พระธาตุพนมขอให้คุ้มครองลูก แล้วทิ้งลูกแรกเกิดไว้ ส่วนตนเองกลับกรุงเทพฯ กระทั่งเรียนจบ พ่อแม่ตาย ดวงใจจึงมาตามหาลูกที่นครพนมแต่ไม่พบ ต่อมาดวงใจแต่งงาน แต่มีลูกไม่ได้ จึงขอเด็กมาเลี้ยง สามีดวงใจเสียชีวิตแล้ว ทิ้งสมบัติไว้ให้มากมาย ดวงใจร่ำรวยเงินทอง แต่ใจเป็นทุกข์หนักหนา คิดถึงลูกที่ตนทอดทิ้ง ดวงใจให้ เรวัติ (ศรุฒ สุวรรณภักดี) คนสนิท จ้างนักสืบตามหาลูกสาว นักสืบได้เบาะแสตามหาจนเจอบ้านเรณู วันนั้นเรณูไม่อยู่ พอช่อแก้วรู้ว่าแม่ที่แท้จริงของเรณูเป็นถึงเศรษฐีนี ความโลภก็เข้าครอบงำ ช่อแก้วสวมรอยเป็นเรณู ช่อแก้วมาหาดวงใจที่กรุงเทพฯ หลอกว่าเป็นลูก กมลชนก (ชัชฎาภรณ์ ธนันทา) ลูกสาวที่ดวงใจรับอุปการะ เธอกลัวช่อแก้วแย่งสมบัติเลยจับผิดช่อแก้ว เพราะแม่เคยเล่าว่า ทิ้งแหวนเงินไว้ในห่อผ้าเด็กทารก แต่แหวนไม่รู้ไปอยู่ไหน พอกมลชนกทักท้วง ดวงใจจึงลังเลว่าช่อแก้วอาจไม่ใช่ลูก

นครพนม ช่อแก้วกลับบ้านมาขโมยแหวนของเรณู เรณูมาเห็นแย่งแหวนคืน สองสาวตบตีกัน บุญหลายย่องมาข้างหลัง เอาท่อนไม้ฟาดหัวเรณูสลบ ช่อแก้วทิ้งเรณูไว้แล้วรีบกลับกรุงเทพฯ เมื่อเห็นแหวนเงินลงยาสลักชื่อตนเอง ดวงใจจึงเชื่อว่าช่อแก้วคือลูกสาวตนจริง ดวงใจกอดรับขวัญลูก ช่อแก้วเสแสร้งเล่นบทบาทลูกสาวแสนดี ดูแลแม่ที่ป่วยเป็นมะเร็ง แต่ในใจช่อแก้วแช่งดวงใจให้รีบๆ ไปจากนี้โลกนี้ซะ เพราะสมบัติจะได้เป็นของตน เรณูฟื้นขึ้นมาที่โรงพยาบาล มีอาการสูญเสียความทรงจำ เรณูสูญเสียความทรงจำทั้งหมด จำไม่ได้ว่าตัวเองคือใคร จำพนมกรลูกชายไม่ได้ ระหว่างทางกลับจากโรงพยาบาลมีเหตุให้เรณูพลัดกับพนมกร เรณูกลับบ้านไม่ถูก พนมกรตามหาแม่ แต่ไม่พบ เรณูหลงทางจนหวาดกลัว เลยมาขออาศัยแม่ชีที่วัด วันแล้ววันเล่า พนมกรออกตระเวนตามหาแม่ สองแม่ลูกคลาดกันไปมา เกือบเจอกันก็หลายหน พนมกรแสนห่วงแม่กัลยา ลูกของช่อแก้ว ช่วยพนมกรตามหาป้าเรณู แต่ก็ไม่พบ พนมกรห่วงหาแม่มากหลาย ร้องไห้ กัลยากอดปลอบพนมกร ด้วยรู้ว่าแม่ไม่ใช่พี่น้องกันแท้ ๆ พนมกรกับกัลยาจึงรักกัน

กรุงเทพฯ ช่อแก้วรู้จากกัลยาว่า อาการความจำเสื่อมของเรณูสามารถรักษาหาย ช่อแก้วรีบกลับนครพนม กลายเป็นช่อแก้วที่เจอเรณูก่อนพนมกร ช่อแก้วจะฆ่าเรณู เรณูวิ่งหนีขึ้นรถไฟที่กำลังแล่นออกจากชานชาลาจึงรอดตาย รถไฟขบวนที่เรณูขึ้นมีปลายทางคือกรุงเทพฯ มีคนเห็นเรณูขึ้นรถไฟเข้ากรุงเทพฯ พนมกรกับกัลยาจึงเข้ากรุงเทพฯ มาตามหาเรณู กัลยามาหาช่อแก้วที่บ้านดวงใจ จึงจับได้ว่าแม่สวมรอยเป็นป้าเรณู กัลยาจะบอกความจริงดวงใจ แต่โดนช่อแก้วผู้เป็นแม่ตบหน้า บุญหลาย พ่อกัลยาติดหนี้พนันหลายล้าน ถ้าดวงใจรู้ว่าช่อแก้วไม่ใช่ลูก ก็ต้องไม่ให้เงิน บุญหลายก็ไม่มีเงินใช้หนี้ ต้องโดนฆ่าตาย กัลยาเห็นแก่พ่อเลยยอมปิดปากเงียบ ดวงใจได้เจอพนมกร รู้สึกเอ็นดูสงสารเด็กคนนี้มาก จะช่วยจ้างนักสืบตามหาแม่เรณูให้ ช่อแก้วระแวงกลัวดวงใจรู้ว่าพนมกรคือหลานที่แท้จริง ช่อแก้วจึงกีดกันทุกวิถีทางไม่ให้พนมกรเจอดวงใจ เรวัติ คนสนิทของดวงใจ สงสารพนมกรที่ต้องอาศัยนอนวัดระหว่างตามหาแม่ จึงให้มาอยู่ด้วยกันที่บ้าน เรวัติยังจ้างพนมกรเป็นผู้ช่วย เรวัติมีหน้าที่เก็บค่าเช่าห้องพัก ค่าเช่าที่ให้ดวงใจ รวมถึงงานเล็กๆ น้อยๆ ที่ดวงใจไหว้วาน เป็นเหตุให้ดวงใจกับพนมกรได้เจอกันบ่อยๆ กัลยาน้ำท่วมปาก บอกไม่ได้ว่าดวงใจกับพนมกรเป็นยายหลานกัน

วันหนึ่งพนมกรได้มีโอกาสรู้จัก พ.ต.ท.ปรีชา (สมิท ธนโชติ) ญาติคุณดวงใจ พนมกรมีเรื่องติดค้างในใจมานานว่า ใครฆ่าพ่อ คดีฆาตกรรมจะหมดอายุความใน 20 ปี นี่ผ่านมา 18 ปี ยังจับฆาตกรมาลงโทษไม่ได้ พนมกรอยากให้คนที่ฆ่าพ่อได้รับกรรม พ.ต.ท.ปรีชา รับปากจะลองช่วยสืบดู กมลชนก ลูกเลี้ยงของดวงใจ โกรธช่อแก้วมากที่ขอเงินดวงใจหลายล้าน จึงด่าช่อแก้ว ว่าใจคอจะผลาญสมบัติแม่ให้หมด ดวงใจเห็นลูกจริงกับลูกเลี้ยงทะเลาะกันเรื่องเงินก็เศร้าใจ ทั้งสองคนต่างหวังสมบัติตน ไม่มีใครรักห่วงใยตนจริง โรงงานนรกที่เรณูถูกจับมาขายเป็นแรงงานทาส โดนตำรวจทลาย เรณูถูกพาไปโรงพัก อำพล (ปริยะ วิมลโนช) สามีของกมลชนก เจอเรณูก็ประทับใจความสวย เลยจ้างเรณูมาทำงานเป็นแม่บ้านบริษัทตน เรณูยังความจำเสื่อม จำชื่อตัวเองไม่ได้ อำพลจึงเรียกเรณูว่าปริศนา หมายถึงผู้หญิงปริศนาผู้ไม่รู้ว่าตัวเองเป็นใคร อำพลชอบหนีเมียมาหาเรณูที่บริษัท กมลชนกทะเลาะหึงหวงอำพลผู้หญิงปริศนา โดยกมลชนกไม่รู้ว่าผู้หญิงปริศนาคนนี้ก็คือเรณู แม่ที่พนมกรตามหา พนมกรมาทำธุระให้เรวัติที่บริษัทอำพลหลายครั้ง เกือบได้เจอแม่เรณู แต่มีเหตุให้แม่ลูกคลาดกันนับวันอำพลยิ่งหลงรักเรณู พาเรณูมาหาหมอรักษาอาการสูญเสียความทรงจำ และที่โรงพยาบาลนี้เอง เรณูเกือบเจอดวงใจ แม่บังเกิดเกล้า ดวงใจมาทำคีโม แต่จนแล้วจนรอด แม่และลูกสาวแท้ๆ ก็ไม่ได้เจอกัน อาการของดวงใจทรุดหนักเนื่องจากแพ้คีโม ช่อแก้วให้ดวงใจทำพินัยกรรมยกสมบัติให้ตน กมลชนกไม่ยอมให้ ช่อแก้วจึงช่วงชิงสิ่งที่ควรเป็นของตน กมลชนกจ้างคนไปทำร้ายช่อแก้ว หมายขู่ให้กลัว เพื่อจะได้หนีกลับนครพนม คนร้ายมาจับตัวช่อแก้ว กัลยาเข้าช่วยแม่ ทำให้เหตุการณ์บานปลาย คนร้ายยิงกัลยาอาการปางตาย พนมกรมาเฝ้ากัลยาที่โรงพยาบาลทุกวัน ทำให้ช่อแก้วรู้ว่าพนมกรกับกัลยารักกัน ช่อแก้วเกลียดพนมกรมาก ห้ามยุ่งกับกัลยา ลูกสาวตน ตำรวจจับคนร้ายได้และซัดทอดอำพลกับกมลชนก สองสามีภรรยาเป็นผู้จ้างวาน อำพลเสียสละยอมรับผิดคนเดียว อำพลติดคุก เรวัติ คนสนิทของดวงใจมีหลักฐานสาวมาถึงกมลชนก ดวงใจรักกมลชนกเหมือนลูก ไม่มีแม่คนไหนส่งลูกเข้าคุกได้ลงคอ ดวงใจทำลายหลักฐานทิ้ง ทว่าอย่างไรเสีย กมลชนกก็ทำชั่ว ดวงใจตัดแม่ตัดลูกกับกมลชนก

เรณูความทรงจำกลับมา เรณูจำได้แล้วว่าตัวเองเป็นใคร และใครทำร้ายเธอจนความจำเสื่อม คือช่อแก้ว กมลชนกแสร้งดีกับเรณู จะเอาคืนช่อแก้วให้ได้ ขณะที่กมลชนกจะพาเรณูไปกระชากหน้ากากช่อแก้ว เรณูก็หายตัวไป เรณูกลับบ้านที่นครพนม เพื่อตามหาพนมกรลูกชาย ช่อแก้วกับบุญหลายรู้ว่าความจำของเรณูกลับมา จึงตามมาจะฆ่าทิ้ง พนมกรมาช่วยแม่ขณะกำลังจะโดนบุญหลายยิง ช่อแก้วสั่งสามีให้ยิงยิงมันทั้งแม่ทั้งลูก พนมกรบอกจึงบอกน้าช่อแก้วว่า คนที่ฆ่าผู้ชายพ่อของเขาก็คือสามีของเธอ ก่อนหน้านี้ตำรวจที่พนมกรขอให้ช่วยหาตัวฆาตกรฆ่าพ่อ เจอหลักฐานว่าบุญหลายเป็นคนยิงพ่อของพนมกร วันนี้ความจริงปรากฏ ฆาตกรใจโฉดคือสามีตัวเอง ช่อแก้วแค้นบุญหลายมาก ช่อแก้วยิงบุญหลาย ก่อนตายบุญหลายสารภาพว่าเป็นต้นเหตุให้แม่ของช่อแก้วตกบ่อบาดาลตาย ช่อแก้วไม่อโหสิให้ พร้อมทั้งสาปแช่งขอให้วิญญาณตกนรกหมกไหม้ ช่อแก้วสำนึกได้ บอกความจริงกับดวงใจว่า ลูกที่แท้จริงของดวงใจคือเรณู เวลาของดวงใจเหลืออีกไม่นาน เรณูกราบแม่ สองแม่ลูกร่ำไห้กอดกัน แล้วดวงใจก็เสียชีวิตในอ้อมกอดลูกสาวแท้ๆ ที่พลัดพรากมา 40 ปีหลังทุกอย่างคลี่คลาย พนมกรกับกัลยาแต่งงานกัน ด้วยความยินดีของเรณู เรณูมาไหว้พระธาตุพนม ขอให้ดวงวิญญาณแม่ไปสู่สุขคติ และขอให้ครอบครัวพบแต่ความสุข อย่าได้พลัดพรากจากกันอีกเลย